‘Weltinnenraum’ is de titel van mijn nieuwe tentoonstelling in Pulchri Studio. De titel is ontleend aan een gedicht uit de nalatenschap van Rainer Maria Rilke.
‘Durch alle Wesen reicht der eine Raum: Weltinnenraum.’
Met ‘Weltinnenraum’ wil Rilke ons wijzen op de onzichtbare samenhang van alle gebeurtenissen in het universum. Op een allesdoordringende Energie die zich openbaart op de zeldzame momenten dat iemand de Sluiers van de werkelijkheid weet af te rukken. ’Inspiratie’ noemen we die ervaring waarbij we veelal vergeten dat aan Inspiratie noodzakelijkerwijs ‘Expiratie’ vooráfgaat. Een mystieke Dood. Je kunt pas de Geest krijgen nadat je de geest gegeven hebt. In de Afgrond van Hades bent gevallen. Door Vuur verbrand bent, uiteenvalt en terugkeert naar de Oorsprong van al wat is. Deze indringende ervaring is het centrale thema van mijn werk nadat ik jaren terug zélf door een Vuurdood werd getroffen. Met ‘het Schone’ werd geconfronteerd. Met recht schrijft Rilke in zijn Duineser Elegien:
das Schöne ist nichts
als des Schrecklichen Anfang, den wir noch grade ertragen,
und wir bewundern es so, weil es gelassen verschmäht,
uns zu zerstören.
De grenzen tussen binnen en buiten, tussen leven en dood, tussen tijd en eeuwigheid lijken weg te vallen als zich een zinderende, kosmische Oneindigheid openbaart waarin je verdwijnt zoals een druppel in de oceaan verdwijnt. Rilkes ‘Weltinnenraum’ is onze eigen wereld maar dan in een volstrekt andere dimensionaliteit dan we gewend zijn. Heden, verleden en toekomst lijken samen te vallen. Dit ‘Weltinnenraum’ is het Vormloze dat vormen doet oplossen en weer tot bestaan brengt. Een Niets dat Al is tegelijkertijd. Oneindigheid waarin zich na verloop van tijd een Licht openbaart dat de Grieken Apollo noemden. Hij is de God die - samen met de Muzen - vanouds met Inspiratie is verbonden. Die gekoppeld wordt ook aan de opdracht: ‘Gnothi Seauton’. ‘Leer je Zelf kennen’. Je ware Zelf. Je goddelijke Oorsprong. Op het moment dat Apollo zich openbaart is het ergste achter de rug maar gaat je hart ontzettend te keer. Het lijkt uit je lichaam gerukt te worden. Daarna hoor je een vreemd, zoemend geluid. ‘De Bijen van het Onzichtbare’ noemt Rilke dat Geluid. Dát zijn de zingende Muzen! Tegen die tijd is Chaos omgeslagen in Kosmos. Is angst omgeslagen in euforie en stort zich een overvloed aan nieuwe inzichten in je uit! Zó komt het dat kunstenaars - ondanks de verschrikkingen - vanouds Apollo en Muzen hebben aangeroepen! ‘Eer het god’lijk licht in d’openbaringen van de kunst’. Die woorden sieren nog altijd de hal van Kunstmuseum Den Haag. Als humaniste had ik daar altijd wat moeite mee. Nu pas begrijp ik wat hier staat. Deze mystieke dood confronteert ons met het Geheim van het Leven zélf. Roept ons op om te doen wat ons te doen staat in dit leven. Rilke’s gedicht Archaïscher Torso Apollos’ eindigt dan ook met de woorden:
denn da ist keine Stelle
die dich nicht sieht. Du mußt dein Leben ändern.
Irma den Hertog
De tentoonstelling is gesloten op Prinsjesdag, 21 september a.s.
