177 jaar Pulchri Studio
Oprichters en huisvesting
In januari 1847 besloten Hardenberg, Roelofs, Van Hove en de Weissenbruchs een Schilderkundig Genootschap op te richten voor het tekenen naar levend model, het bevorderen van de belangen van de beeldende kunst en de leden, en het houden van kunstbeschouwingen. Een maand later was Pulchri Studio (‘voor de beoefening van het schone’) een feit. Van Hove werd de eerste voorzitter, kunstenaars als Bosboom, Bles en Rochusssen sloten zich aan en koning Willem II werd de eerste beschermheer van het genootschap. Verscheidene Oranjeprinsen werden tot ‘Eerelid’ benoemd.
Gesigneerde groepsfoto van de oprichters en enkele werkende leden van Pulchri Studio in het Hofje van Nieuwkoop t.g.v. de 80ste verjaardag van Andreas Schelfhout (1867).
De behoefte aan een ‘eigen haard’ leidde ertoe dat in 1861 het hoofdgebouw en de tuin met kegelbaan van het Hofje van Nieuwkoop werden gehuurd, waarna ook kunstenaars van andere disciplines als theater, architectuur en muziek als lid konden toetreden. Omdat het Hofje van Nieuwkoop snel te klein werd, kocht Pulchri Studio in 1887 het pand Prinsegracht 57 aan, waarvoor onder meer een verkooptentoonstelling het benodigde geld opleverde. De vereniging bloeide, het aantal kunstenaars nam gestaag toe en de eerste befaamde feesten werden gegeven.
Prinsegracht 57 huisvesting Pulchri Studio van 1887-1901
Prinsegracht 57, tentoonstellingszaal met rechts de kunstenaar Johannes Huijgens (1890).
Toen ook het pand aan de Prinsegracht te klein werd, kochten de broers Mesdag tegen de eeuwwisseling de patriciërswoning Lange Voorhout 15, waaraan enkele indrukwekkende tentoonstellingszalen konden worden toegevoegd. Bij de ingebruikneming in 1901 beschikte Pulchri Studio over de ruimte waar het genootschap kon uitgroeien tot zijn huidige betekenis en omvang.
Borstbeeld Mesdag
Hendrik Willem Mesdag, een krachtpatser als voorzitter
Door de aanhoudende groei van het aantal leden ontstond de behoefte aan een uitbreiding van tentoonstellingsruimte. Die kwam er onder de energieke en doortastende leiding van Hendrik Willem Mesdag, die in 1889 voorzitter van Pulchri Studio werd. Mesdag ontwikkelde zich tot een monumentale voorzitter. Hij fungeerde als een rots in de branding. Op 1 februari 1898 stelde Mesdag – als voorzitter, terwijl zijn broer Taco penningmeester was, aan het bestuur voor het pand aan het lange Voorhout 15 voor de vereniging te kopen, of beter er mee in te stemmen dat hij het inmiddels voor de vereniging had gekocht. Op 9 augustus 1900 legde Mesdag de eerste steen voor de verbouwing van het pand. Een jaar later werden de zalen in gebruik genomen met een eerste ledententoonstelling. Die opening viel samen met de viering van zijn 70ste verjaardag. Met de verwerving van het pand aan het Lange Voorhout kreeg Pulchri Studio de beschikking over een ‘eigen huis’ met de mooiste expositiezalen van het land en een monumentale balzaal (de Louis Quinze-zaal),
In december 1906 legde Mesdag zijn voorzitterschap neer. Daarna bleef hij tot zijn dood in 1915 erevoorzitter van Pulchri Studio.
Verjaardagsfeest van H.W. Mesdag 70 jaar. Jo Teixeira de Mattos stelde de Mesdag-maagd voor
Begrafenis van H.W. Mesdag op Oud Eik en Duinen. De voorzitter van Pulchri Studio, Willy Martens, spreekt aan de groeve (1915)
Feesten en jubilea
Pulchri Studio slaagde er in een rijk programma van feestelijkheden te presenteren met biljart- en kaartwedstrijden, met bijvoorbeeld in 1921 een groots ‘Fête de Têtes’, een grimeerwedstrijd waarin figuren optraden als Frans Liszt, Apachen, Japanners, Chinezen e.a., zij het zonder dames. Er werden muziek- en dansuitvoeringen en toneelstukken gegeven, waarbij Pulchri-leden als Willy Sluiter en Piet van der Hem zorgden voor de decoraties. In de zalen werden de ledententoonstellingen gehouden, maar ook exposities van onder meer Schotse, Hongaarse, Spaanse, Italiaanse, Poolse, Belgische en Zweedse schilderkunst. En zo droeg Pulchri Studio bij tot het bekend worden van nieuwe ontwikkelingen in de kunst.
De Mesdagtaveerne. Tekening van L. Wisselink (1987)
Kunstenaarsbijeenkomst in de Societeit van Pulchri Studio. Gouache van P. Dom (1950)
Hoog bezoek, beschermvrouwe H.M. de Koningin
Koningin Wilhelmina, in 1898 ingehuldigd, had net als haar moeder, de regentes Koningin Emma, een warme belangstelling voor cultuur als één van de aspecten van de samenleving. Maar ook zijzelf was een niet onverdienstelijk schilderes en liet een omvangrijk oeuvre na van schilderijen en tekeningen. In haar autobiografie ‘Eenzaam maar niet alleen’ beschrijft Wilhelmina hoe zij ´door de Schepper geïnspireerd met tintelend genoegen´ de penselen opneemt om te gaan schilderen. Haar benoeming tot werkend lid van Pulchri Studio in 1932 beschouwde koningin Wilhelmina als een bekroning.
De Koningin-Moeder, Emma, bezoekt een tentoonstelling in Pulchri Studio (1930)
Koningin Juliana bezoekt de tentoonstelling van Tjieke Roelofs in Pulchri Studio (1975)
Behalve werkend lid was Wilhelmina ook beschermvrouwe van Pulchri Studio. Vanwege de samenwerking van Pulchri Studio met de Duitse bezetter beëindigde koningin Wilhelmina in 1946 haar werkend lidmaatschap en wenste zij niet langer beschermvrouwe te zijn. Pas in 1997 was prinses Beatrix weer bereid beschermvrouwe van Pulchri Studio te worden.
De ‘Salons’ van Pulchri Studio, figuratie en abstractie
Pulchri Studio onderhoudt vanaf het begin contacten met de internationale kunstwereld. Ouborg, Nanninga, Hussem en Sinemus kwamen als eersten met abstract werk dat leidde tot heftige discussies over figuratie en abstractie, vooral rondom kunstenaarscafé De Posthoorn. Haagse realisten als Van Heel, Andréa, Berserik en Draijer stelden zich op tegenover de ‘experimentelen’, die weer aansluiting zochten bij de groep ‘Vrij Beelden’. Kunstenaars van verschillende richting waren lid van Pulchri Studio, de meeste leden van ‘Verve’ waren ook Pulchri-lid: Berserik, Van Heel, Schrofer, Bouthoorn en Westerik. Anderen behoorden tot de experimentele groep ‘Fugare’. Vanuit Pulchri Studio ontstond ook de vereniging Haagse aquarellisten, met kunstenaars als Andréa, Sierk Schröder, de Bruyn Ouboter, Jurjen de Haan en Theo Bitter.
Ook beeldhouwkunst, grafiek, fotografie, computerkunst en installaties werden steeds belangrijker bij Pulchri Studio. Tijdens de Voorjaars- en Najaarssalons presenteren de kunstenaars van Pulchri Studio zich met hun werk aan het publiek. Aan deze Salons zijn prijzen verbonden die door deskundige jury’s worden toegekend. Bij de opening van de Voorjaarssalon wordt de Jacob Hartogprijs toegekend en bij de Najaarssalon de Van Ommeren-De Voogtprijs.
Tot 1969 werd daarnaast ook de Jacob Marisprijs door de ‘Haagse Salon’ uitgereikt aan Haagse kunstenaars. Deze prijs werd verleend voor vier verschillende categorieën: schilderkunst, tekenen, materiaal en beeldhouwen of het totale oeuvre van een Haags kunstenaar.
Vier winnaars van de Jacob Hartogprijs in 1975. Jan van Spronsen, Julus Vermeire, Henri van Nes, Dirk Bus ,voorzitter en Jaraslawa Dankowa (1975)
De jury van de Jacob Marisprijs 1961 beoordeelt de ingezonden kunstwerken. Rechts Victorine Hefting (1961)
Pulchri Studio nu
In 2024 bestaat Pulchri Studio 177 jaar. Daarmee is Pulchri Studio weliswaar een kunstinstelling met een respectabele leeftijd, maar vooral ook nog steeds een instelling voor beeldende kunst die midden in de samenleving staat. Pulchri Studio wil daarom in de komende periode nadrukkelijk de rol vervullen van ontmoetingsplaats voor de beeldende kunst en van daaruit verbindingen leggen met andere kunstdisciplines en de stad. Als vereniging van – overwegend Haagse - beeldend kunstenaars is Pulchri Studio een natuurlijke ontmoetingsplaats voor traditie en vernieuwing. ‘Het huis van Pulchri Studio kent vele kamers’. Voor alle disciplines in de beeldende kunst is er ruimte en juist daardoor ontstaat er op natuurlijke wijze een permanent debat over de betekenis van ambachtelijkheid en experiment voor de beeldende kunst en de rol van beeldende kunst in de samenleving. Vanuit de ontmoeting tussen traditie en vernieuwing wordt inspiratie geput door kunstenaars en kunnen kunstliefhebbers en andere bezoekers daarvan in ons gebouw op onnadrukkelijke wijze getuige zijn.
Voor het 160-jarig jubileum in 2007 organiseerde Pulchri Studio een unieke vliegerexpositie in het Atrium van het Stadhuis. De opbrengst van de verkoop van deze fraai beschilderde vliegers kwam ten goede aan het Ronald Mc Donaldhuis.
Vliegerexpositie van Pulchri-kunstenaars in het Atrium van het Stadhuis t.g.v. het 160-jarig jubileum
Alle bovenstaande afbeeldingen collectie van het Haags Gemeentearchief
Op 5 mei 2018 vierde de Nederlands Kring van Beeldhouwers hun 100 jarig bestaan in Pulchri Studio. Onder de titel ‘beeldreflecties’ was werk te zien van leden van de Kring.
Door een steen te plaatsen en de kring te voltooien opende Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Beatrix, onder grote belangstelling, de tentoonstelling.
Voorzitter Klaas Pauw van de NKVB en de voorzitter van Pulchri Studio, Frans de Leef, verwelkomen Prinses Beatrix.
Op 12 juli 2021 bracht H.K.H. Prinses Beatrix een bezoek aan de beeldententoonstelling Voorhout Monumentaal (21 mei tot en met 14 september 2021) op het Lange Voorhout en Pulchri Studio inclusief de zonnige binnentuin. Onze beschermvrouwe was in gezelschap van onder anderen de Haagse burgemeester Jan van Zanen en de Commissaris van de Koning van Zuid-Holland Jaap Smit. Het is zeker niet de eerste keer dat de prinses de beeldententoonstelling op het Lange Voorhout heeft bezocht. Het was de bedoeling dat zij Voorhout Monumentaal zou openen maar door de coronamaatregelen werd dit bezoek noodgedwongen uitgesteld. Als een kunstenaar onder de kunstenaars ging prinses Beatrix langs de beelden en liet zich bijpraten door de aanwezige beeldhouwers. Of zoals curator André van Lier het verwoordde: “U bent een deskundige.” Samen met de voorzitter van Pulchri, Marieta Reijerkerk, leidde hij de prinses rond.
H.K.H. Prinses Beatrix wordt ontvangen door de Haagse Burgemeester Jan van Zanen en Commissaris van de Koning van Zuid-Holland Jaap Smit
H.K.H. Prinses Beatrix start aan de rondleiding over de beeldententoonstelling Voorhout Monumentaal op het Lange Voorhout
Beeldhouwer Yke Prins geeft uitleg over haar beeld Stillevend Licht tijdens de rondleiding van H.K.H. Prinses Beatrix over de beeldententoonstelling Voorhout Monumentaal op het Lange Voorhout.
Beeldhouwer Eppe de Haan heeft een geanimeerd gesprek samen met H.K.H. Prinses Beatrix.
v.l.n.r. voorzitter van Pulchri Studio Marieta Reijerkerk, beeldhouwer Marco Goldenbeld, H.K.H. Prinses Beatrix & curator van de tentoonstelling André van Lier op het Lange Voorhout.
Curator en deelnemend kunstenaar André van Lier geeft uitleg aan H.K.H. Prinses Beatrix over het beeld Verweving van Rinus Roelofs.
Afbeeldingen Michel Verhoef
Zalen
Tegenwoordig zijn zowel de Louis Quinze balzaal als de tentoonstellingszalen en galeries te huur voor recepties of feesten. Pulchri Studio is sinds enige jaren ook trouwlocatie. In de tuin is ’s zomers een voor iedereen toegankelijk terras. Behalve tentoonstellingsruimten beschikt Pulchri Studio ook over een sociëteit waar de leden van Pulchri Studio elkaar kunnen ontmoeten en waar vooral in het weekeinde altijd wat is te beleven, optredens, lezingen, disco of debatten over cultuur en politiek.
